Farz, Yüce Allah'ın Müslümanlara yapmalarını emrettiği işlere farz denir. Farz Farz'ı ayn ve farz'ı kifaye olmak üzere iki çeşitlidir. İlkini bütün Müslümanların olduğu gibi yapması şarttır. Diğerini ise bazı Müslümanlar yapmasa başkaları yapsa da olur. Örneğin; namazın farzları farz'ı ayn cenaze ile bayram namazları ise farz'ı kifaye'dir.
Dinimiz mükelleflerin hal ve hareketlerini tam sekiz ayrı hüküm ile değerlendirmişlerdir. Bu hükümler şöyledir: farz, vacip, sünnet, müstehap, mübah, mekruh, haram ve müfsittir. Yüce Allah'ın kesin vermiş olduğu emirleri olan ve mükellefin yapmak zorunda olduğunda hiç şüphe olmayan davranışlardır. Maddi durumları el verişli olan kimselerin hacca gitmesi, beş vakit namaz kılmak, nisap ölçüsünde malı ve parası olan kişilerin zekât vermesi ve Ramazan ayında oruç tutmaktır. Farz iki kısma ayrılmaktadır bunlar: Farzları eksiksiz bir şekilde zamanında yerine getiren kişilere Allah-ü Teâlâ Cenneti vadeder. Özürsüz bir biçimde ter edenlere yani yapmayanlara kişilere ise cezası oldukça ağırdır. Farz yapılması zorunlu olan emir ve bir Müslümanın boynunun borcudur.
Bunların muhakkak cezalandırılacağı kimseler Kuran'ı kerimin çeşitli ayetlerinde bildirilir. Allah-ü Teâlâ insan oğluna akıllara durgunluk veren bir dünya nizamı, sağlık sıhhat, afiyet ve bir gülşen sarayı vermesine karşılık kullarından isteği ona kulluk etmeleri ve vermiş olduğu emirleri eksiksiz bir şekilde yerine getirmeleridir. Amirin vermiş olduğu emrin yerine getirilmemesinde çok ağır bir ceza ile karşı karşıya kalınacağını herkes bilmektedir.
Bütün insanların hiç kuşkusuz mutlak amiri Allah-ü tealadır. Bir Müslüman yapması ve öğrenmesi lazım olan farzlar ilmihal kitaplarında oldukça geniş kapsamlı açıklanmaktadır. Farz; farz'ı ayn, farz'daim ve farz'ı kifaye olarak sınıflandırılmaktadır. Örneğin iman etmek farz'ı daimdir. Bütün bunlara inanıp da yerine getirmeyen kişiler ise Allah katında günahkâr, suçlu yani kabahatli kimselerdir.
1. Farz'ı Ayn: Mükellef olan her bir Müslüman bizzat kendisinin yapmak zorunda olduğu farzlar bulunmaktadır. Örneğin; oruç tutmak ve beş vakit namaz kılmak gibi.
2. Farz'ı Kifaye: Farz'ı Kifaye İslam dinine göre farz kılınan bir davranışı durumu ya da görevi Müslümanlardan bir bölümü yerine getirdiği zaman diğerlerinin de sorumluluktan kurtuldukları gerektirdiği kadar Müslümanın farzı yaptığında diğer Müslümanlara sorumluluk düşmeyen farzlardır. Farz'ı kifaye genelde toplumda ihtiyaç olan işlerin kesinlikle yapılmasını emretmektedir. Farz'ı kifayeden bazıları ise şunlardır:
- 1. Cihat etmek farz'ı kifayedir.
- 2. Cenazeyi yıkayarak kefenlemek, cenaze namazı kılmak ve cenazeyi gömmek farz'ı kifayedir. Eğer erkek yok ise bu işi kadınlar yaparlar.
- 3. Her şehirde bulunduğu topluma fetva verebilen ve toplumun problemlerine çözüm bulan bir alimin olması farz' kifayedir.
- 4. Bir toplumda bilim adamlarının olması farz'ı kifayedir.
- 5. Fen bilgilerinden sanatına, ticaretine gerek olanların sadece bu görev ile meşgul olan kişilerin öğrenmeleri ve yapmaları farz'ı kifayedir.
- 6. Kuran'ı kerimi baştan sona ezberlemek yani hafız olmak farz'ı kifayedir.
- 7. Bir topluma selam veren bir kimseye karşılık vermek farz'ı kifayedir. Karşılığını geciktirmek ya da vermemek ise haramdır.
- 8. Kuran'ı kerim okunan bir ortamda Kuran'ı en az bir kişinin dahi dinlemesi farz'ı kifayedir.
